ارزیابی رقم‌ها و لاین‌های گندم برای تحمل به خشکی آخر فصل با استفاده از شاخص‌های تحمل و حساسیت به خشکی

چکیده این تحقیق به منظور ارزیابی واکنش ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان (Triticum aestivum L.) و دوروم (Triticum turgidum L. ssp. durum) در شرایط تنش خشکی بعد از گلدهی و تعیین مناسب‌ترین شاخص‌های کمی تحمل به تنش خشکی، در سال‌های زراعی 91-1390 و 92-1391 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زرقان اجرا شد. تعداد 168 رقم و لاین گندم (166 گندم نان و 2 گندم دوروم) در شرایط تنش (قطع آبیاری از مرحله گرده‌افشانی به بعد) و آبیاری کامل در قالب آزمایش آلفالاتیس با دو تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که رقم‌های سیمره، روشن و یکورا روخو(Yecora Rojo) در شرایط آبیاری کامل و رقم‌های سیمره، روشن و کاپتی در شرایط تنش بیشترین عملکرد دانه را داشتند. با توجه به همبستگی مثبت و معنی‌دار شاخص‌های میانگین هارمونیک (HARM)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، میانگین بهره‌وری (MP)، شاخص مقاومت به خشکی (DI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص تغییر یافته تحمل به تنش (MSTIs و MSTIp) با عملکرد دانه در شرایط تنش و آبیاری کامل، این شاخص‌ها به عنوان بهترین معیارهای انتخاب در شرایط آزمایش برای تنش خشکی معرفی شدند. غربال ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی با استفاده از میانگین رتبه و انحراف معیار رتبه شاخص‌های انتخاب شده و تجزیه بای‌پلات (Biplot) با استفاده از تجزیه مولفه‌های اصلی (PCA) انجام شد. در نهایت لاین‌ها و رقم‌های سیمره، روشن، کاپتی، اکبری و DN11 به عنوان متحمل‌ترین‌ ژنوتیپ‌ها معرفی شدند. واژه‌های کلیدی: گندم، تحمل به خشکی بعد از گلدهی، شاخص‌های تحمل به خشکی، عملکرد دانه.